Ο ξεσηκωμός στο Πολυτεχνείο, το Νοέμβρη του 1973, αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός, ορόσημο της λαϊκής πάλης, σε μια από τις δύσκολες περιόδους της νεότερης ιστορίας του λαϊκού μας κινήματος. Στο λαϊκό αυτό ξεσηκωμό, μαζί με το σύνθημα «Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία», προβλήθηκαν και τα συνθήματα - στόχοι «Κάτω η χούντα», «Εξω οι ΗΠΑ και το NATO».
Επομένως, είχε μήνυμα πολιτικό, ανατρεπτικό, αντιαμερικανικό, αντιιμπεριαλιστικό.
Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου δεν ήταν μόνο «φοιτητικός» ξεσηκωμός, όπως επίσης προβάλλουν οι απολογητές του συστήματος. Στον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου εκφράστηκε η σύνδεση του φοιτητικού κινήματος με το εργατικό κίνημα.
Το χρονικό των τριών ημερών της κατάληψης έχει τη δική του ιστορία.
Μετά το κλείσιμο των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, στην κατάληψη έρχονται και συμμετέχουν μαθητές κι εργαζόμενοι (οικοδόμοι, ιδιωτικοί υπάλληλοι κ.ά.). Και οργανώνεται η κατάληψη, με μοίρασμα προκηρύξεων, τη λειτουργία του ραδιοφωνικού σταθμού, ακούγονται παντού αντιαμερικανικά και αντιχουντικά συνθήματα. Οι συγκεντρωμένοι μέσα κι έξω από το Πολυτεχνείο είναι χιλιάδες. Ενώ στις 16 Νοέμβρη το απόγευμα η αστυνομία αρχίζει να χτυπάει άγρια τις μαζικές λαϊκές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας και γύρω από το Πολυτεχνείο που έχουν κινητοποιηθεί οι οικοδόμοι, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, άλλοι κλάδοι εργαζομένων, αγρότες από τα Μέγαρα.
Η άνοδος του εργατικού κινήματος ήταν, συγκριτικά με τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας, σημαντική. Το δυνάμωμα του φοιτητικού κινήματος «πατούσε» πάνω στο λαϊκό παράγοντα, στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος.
Στην ουσία, ήταν άμεσα συνδεδεμένο με αυτό. Η ανάπτυξη των δυνάμεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σε αυτήν την εξέλιξη.
Επιπλέον, η κρίση του χουντικού καθεστώτος γίνεται όλο και πιο βαθιά και επιταχύνεται από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και ιδιαίτερα την περίοδο 1972 - '73. Μια σειρά από διεθνείς και εσωτερικές εξελίξεις εντείνουν την κρίση και την παράλληλη άνοδο της αντιδικτατορικής πάλης.
Για τον καπιταλισμό, εκείνη η περίοδος ήταν ιδιαίτερα δύσκολη.
Η οικονομική κρίση (που τότε από τους αστούς οικονομολόγους ονομαζόταν «πετρελαϊκή κρίση») μόλις είχε ξεσπάσει, αγγίζοντας και τη χώρα.
Οι σκανδαλώδεις συμβάσεις της χούντας με μονοπώλια γίνονται απροκάλυπτες και γνωστές στο λαό.
Παράλληλα, όμως, η αντιαμερικάνικη, αντιιμπεριαλιστική συνείδηση λαού και νεολαίας βαθαίνει ακόμη περισσότερο από τις επεμβάσεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα τής, με αμερικάνικη επέμβαση, επιβολής χούντας στη Χιλή, και η ανατροπή της κυβέρνησης της «Λαϊκής Ενότητας» του Σ. Αλιέντε. Η αγανάκτηση του λαού στρέφεται τόσο ενάντια στον ιμπεριαλισμό, όσο και στη χούντα με τον ελλιμενισμό του 6ου Αμερικάνικου Στόλου στο Φάληρο και στην Ελευσίνα. Από την άλλη, θετική επίδραση ασκούσαν στο λαό οι σοσιαλιστικές χώρες, η πάλη του βιετναμέζικου λαού ενάντια στους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές, καθώς και η άνοδος του εργατικού κινήματος των καπιταλιστικών χωρών.
Η απομόνωση του χουντικού καθεστώτος διευρυνόταν.
Μπροστά σε αυτήν την κατάσταση, οι δυνάμεις του κεφαλαίου στην Ελλάδα εξετάζουν ενδεχόμενη «ομαλή» διαδοχή σε μια «φιλελεύθερη» διακυβέρνηση, η οποία θα είναι αστικοκοινοβουλευτική μεταμφίεση της χούντας.
Κάτω από το βάρος των εξελίξεων και την πίεση του λαϊκού παράγοντα, ξεκινά το πείραμα της «φιλελευθεροποίησης», από το 1972 και εντείνεται το 1973, με το δημοψήφισμα για την κατάργηση της βασιλείας και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, η οποία υποσχέθηκε τη διενέργεια εκλογών το Φλεβάρη του '74.
Σ' αυτήν τη μασκαρεμένη παραλλαγή του στρατιωτικοφασιστικού καθεστώτος, «τσίμπησαν» και ήταν έτοιμοι να λάβουν μέρος, υποστηρίζοντας την ενέργεια αυτή, οι δεξιοί οπορτουνιστές που διέσπασαν το ΚΚΕ, οι του αυτοαποκαλούμενου «ΚΚΕ Εσωτερικού»,
καθώς και ένα τμήμα των δυνάμεων της Ενωσης Κέντρου και της ΕΡΕ.
Το 1973 χαρακτηρίζεται από τη σοβαρή αγωνιστική ανάταση του λαού και της νεολαίας.
Το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των αγώνων της εργατικής τάξης, λόγω και της φασιστικής επιβολής, αρχίζει να ξεπερνιέται και με ωριμότητα από τις στοιχειώδεις μορφές τους (διαβήματα, υπομνήματα κ.λπ.) περνάνε σε ανώτερες - μέχρι τις απεργίες.
Στην πρώτη γραμμή τίθενται ζητήματα, όπως: Μεροκάματα, ασφαλιστικά ταμεία, ωράριο, συνδικαλιστικές ελευθερίες, δικαίωμα της απεργίας. Μία μετά την άλλη οι ομοσπονδίες, ένας μετά τον άλλο οι κλάδοι των εργαζομένων καταγγέλλουν τις συμβάσεις εργασίας και ζητούν αυξήσεις των αποδοχών τους κατά 40% - 50%. Ως αποτέλεσμα όλων των προηγούμενων αγώνων, το 1973, σημειώνονται οι απεργίες αλιεργατών Καβάλας, τυπογράφων Αθήνας, τεχνικών «Ολυμπιακής», δημοσιογράφων πρωινών εφημερίδων Αθήνας, εργαζομένων της ΔΕΗ, κινηματογραφιστών Αθήνας.
Σε όλες αυτές τις διεργασίες, αποφασιστική είναι η συμβολή του ΚΚΕ, το οποίο, παρά την παρανομία τόσων χρόνων, έχει βαθιές ρίζες στο λαό.
Την ίδια χρονιά, αναπτύσσονται και οι πρώτες εκδηλώσεις των αγροτών, διοργανώνοντας μεγάλα συλλαλητήρια, όπως στα Καλύβια Τρικάλων, στα Μέγαρα, στα Σπάτα, στο Μενίδι, στο Σκαραμαγκά.
Αρνούνται την παράδοση ή πώληση των προϊόντων τους, μέτρο που επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα.
Δυναμώνουν και οι διεκδικήσεις με καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Τέτοιες μέρες δράσης είναι η 28η Οκτώβρη 1972, η επέτειος του πραξικοπήματος (21η Απρίλη 1973), η Πρωτομαγιά του '73, η νυχτερινή διαδήλωση μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Μαρκεζίνη.
Ακόμη και στις Ενοπλες Δυνάμεις, υπάρχουν παραδείγματα αντιδικτατορικών εκδηλώσεων, με την εγκατάλειψη ΝΑΤΟικής άσκησης στην Αδριατική από το αντιτορπιλικό «ΒΕΛΟΣ».
Επίσης, από τις αρχές ακόμη του 1972, οι αγώνες του φοιτητικού κινήματος εντείνονται.
Και αυτοί είναι αποτέλεσμα της προηγούμενης δράσης, που είχε αναδείξει και το μαζικό του φορέα, την «Αντιδικτατορική ΕΦΕΕ».
Σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, γίνονται κινητοποιήσεις, οι φοιτητές απαιτούν γνήσιες εκλογές και συγκρότηση φοιτητικών συλλόγων, προσφεύγουν στα Πρωτοδικεία και προσβάλλουν τη «νομιμότητα» των διορισμένων από τη χούντα εκπροσώπων στις σχολές.
Η δράση της ΚΝΕ (που έχει ιδρυθεί από το 1968 με Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ) δυναμώνει,
αγκαλιάζει όλο και περισσότερους νέους.
Η πάλη των φοιτητών παίρνει όλο και περισσότερο πολιτικά χαρακτηριστικά.
Το 1973 βρίσκει το φοιτητικό κίνημα σε μια κρίσιμη καμπή του.
Η χούντα οργανώνει επίθεση εναντίον του. Το Γενάρη δημοσιεύει το λεγόμενο «καταστατικό χάρτη» της Ανώτατης Παιδείας, με τον οποίο θέλει να κάμψει τους φοιτητές. Παρά το μπαράζ διώξεων, που έχει εξαπολύσει η χούντα, στις 14 Φλεβάρη, με τη συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο, μπαίνουμε σε μια ανώτερη φάση των αγώνων, κορυφαία στιγμή του έχει την κατάληψη της Νομικής στις 21-22 Φλεβάρη, η οποία και λήγει με μαζική διαδήλωση στους δρόμους της Αθήνας.
Το Μάρτη, νέες καταλήψεις στην Ιατρική και ξανά στη Νομική. Οι κινητοποιήσεις απλώνονται και σε άλλες πόλεις,
Θεσσαλονίκη, Πάτρα. Στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες, το φοιτητικό κίνημα διαθέτει περισσότερα περιθώρια ζύμωσης, νόμιμης ή μισονόμιμης δράσης.
Ετσι φτάσαμε στον ξεσηκωμό του Νοέμβρη.
Ο ξεσηκωμός του Πολυτεχνείου, ως κορύφωση του αντιδικτατορικού αγώνα, προετοιμάστηκε σε ό,τι αφορά τα αιτήματα, τα συνθήματα, τους στόχους πάλης, σε όλους τους προηγούμενους αγώνες του λαού.
Την Πέμπτη, 15 Νοέμβρη, και την Παρασκευή, 16 Νοέμβρη, χιλιάδες εργαζομένων κατεβαίνουν στο Πολυτεχνείο.
Με πρωτοβουλία της ΚΟΑ του ΚΚΕ, που από το πρωί της Πέμπτης ρίχτηκε στη μάχη του καλέσματος των εργαζομένων, οι γύρω δρόμοι γεμίζουν με κόσμο.
Η κατάληψη αποκτά χαρακτηριστικά παλλαϊκού ξεσηκωμού. Την Πέμπτη, ο κόσμος που αρχίζει να συγκεντρώνεται στους γύρω δρόμους συγκρούεται με την αστυνομία, η οποία τους εμποδίζει να ενωθούν με τους φοιτητές. Με την ενεργητική συμμετοχή της ΚΝΕ, μαθητές μόλις σχολούν πηγαίνουν στο χώρο.
Στις 16/11 το ΠΓ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία και καλούσε την:
«Εργατική τάξη και το λαό να εκδηλώσει ακόμη πιο μαζικά τη συμπαράσταση και τη βοήθεια στους φοιτητές. Η καλύτερη συμπαράσταση είναι να οργανώσουν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι το δικό τους αγώνα κατά της ακρίβειας, για την αύξηση μεροκάματων και μισθών, για συνδικαλιστικές και πολιτικές ελευθερίες. Καλούμε τους φαντάρους, τους δημοκράτες αξιωματικούς να μη χτυπήσουν τα ηρωικά παιδιά που αγωνίζονται για μια δίκαιη υπόθεση. Καλούμε τους ξενιτεμένους Ελληνες να εκφράσουν την αλληλεγγύης τους προς τους φοιτητές και να απαιτήσουν την κατάπαυση της τρομοκρατίας και την άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Κάνουμε έκκληση στη διεθνή κοινή γνώμη να συμπαρασταθεί στους φοιτητές μας με την πολύτιμη αλληλεγγύη της».
Την Παρασκευή, η μαχητικότητα του λαού, με συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, ανεβαίνει. Διαδηλώσεις με πολλές χιλιάδες κατεβαίνουν από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και από την Πατησίων και συγκλίνουν στο Πολυτεχνείο.
Το πιο οργανωμένο κομμάτι είναι των οικοδόμων, αλλά συμμετέχουν και ιδιωτικοί υπάλληλοι και πολλοί νέοι και μαθητές. Υπολογίζεται να είναι σε κινητοποίηση γύρω στις 150.000 λαού.
Η αστυνομία εντείνει τις επιθέσεις με δακρυγόνα, κλομπ και σφαίρες. Αλλά το ηθικό του λαού δεν κάμπτεται.
Οι διαδηλωτές διαλύονται και ξανασυγκεντρώνονται. Γεγονός που δείχνει ότι η χούντα καταλαβαίνει και φοβάται την εργατική, τη λαϊκή συμμετοχή στην ανατρεπτική ενάντιά της πάλη.
Ηταν τότε που έγειρε η πλάστιγγα στην απόφαση για ένοπλη επέμβαση1.
Η κλιμάκωση της πάλης
Η κλιμάκωση της αντιδικτατορικής πάλης συμβαδίζει με την ανασυγκρότηση του Κόμματος και της ΚΝΕ.
Αρχισαν οι διάφορες αγωνιστικές δραστηριότητες να παίρνουν μαζική μορφή, ώσπου έφτασαν στο Πολυτεχνείο και τελικά στην πτώση της χούντας σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στο Κυπριακό.
Το καθοριστικό είναι η ασίγαστη λαϊκή πάλη.
Με την κήρυξη του πραξικοπήματος δεν υπήρξε καμιά αντίδραση. Μόνο ορισμένες αυθόρμητες και περιορισμένες αντιδράσεις σημειώθηκαν την ημέρα εκείνη.
Αργότερα ο αγώνας οργανώθηκε, κλιμακώθηκε και συνέβαλε στην κατάρρευση της χούντας.
Είναι βέβαιο ότι αν υπήρχε προετοιμασία και σχέδιο θα έβρισκε ανταπόκριση στο λαό και τη νεολαία. Και όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, η οργανωμένη αντίσταση θα είχε αντανάκλαση και μέσα στο στρατό και σε μια μερίδα αξιωματικών.
Δεν υπήρχε σχέδιο και προετοιμασία γιατί στην ουσία δεν υπήρχε ΚΚΕ.
Οχι μόνο επειδή ήταν παράνομο, αλλά κυρίως γιατί δεν είχε οργανωμένη δύναμη.
Κομμουνιστές υπήρχαν, οργανώσεις της ΕΔΑ υπήρχαν, αλλά δεν ήταν κομμουνιστικές.
Το ΚΚΕ είχε διαλύσει τις οργανώσεις του από το 1958.
Ηταν ένα μεγάλο ολίσθημα γι' αυτό και χαρακτηρίστηκε αργότερα ως θεμελιακό λάθος.
Στον αντιδικτατορικό αγώνα είχε σημασία ο παράνομος Τύπος, οι προκηρύξεις, διάφορα έντυπα υλικά, αλλά και η μαζική έκφραση αντίστασης που απαιτεί ιδιαίτερες μεθόδους δουλειάς, καλό συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δουλειά.
Αποτέλεσμα αυτής της γραμμής ήταν και οι πρώτες φοιτητικές συνελεύσεις, οι πρώτοι εργατικοί αγώνες.
Ολα αυτά δεν έγιναν αυθόρμητα, έγιναν με την πρωτοπόρα δουλειά των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ, στις οποίες στρατεύθηκαν αρκετά παιδιά που δεν ήταν γνωστά, άρχισαν να δημιουργούνται και μισονόμιμες οργανώσεις και έτσι φούντωνε η αντιδικτατορική πάλη. Και έχει μεγάλη σημασία εδώ η πρωτοβουλία και ευρηματικότητα των στελεχών και μελών που κινούνται σε αυτές τις συνθήκες.
Επιβεβαιώθηκε ότι κανένας μηχανισμός δεν είναι παντοδύναμος και αιώνιος, όσο και αν εμφανίζεται έτσι.
Κάθε αντιδραστικός μηχανισμός είναι ευάλωτος, βιώνει τις βαθιές αντιφάσεις του, κάθε μορφή της εξουσίας, της δικτατορίας του κεφαλαίου είναι ιστορικά πεπερασμένη.
Πολύ περισσότερο όταν υφίσταται την πίεση της λαϊκής πάλης. Αυτό είναι το τελικό συμπέρασμα.
Καμιά θυσία δεν πάει χαμένη.
Στις φυλακές και στις εξορίες2
Ενα σημαντικό κεφάλαιο της αντιδικτατορικής πάλης αφορά τις συλλήψεις και τη στάση των συλληφθέντων κατά τις πρώτες μέρες της δικτατορίας, αλλά και στη διάρκειά της. Στο γενικό κλίμα των πρώτων ημερών της δικτατορίας κυριαρχούσε ο φόβος και η τρομοκρατία. Σε αρκετά αστυνομικά τμήματα χτύπησαν αρκετούς, άναρχα, κυρίως για να προκαλέσουν φόβο. Τα «επιστημονικά» βασανιστήρια άρχισαν αργότερα. Ταυτόχρονα, διέδιδαν φήμες για εκτελέσεις. Κανείς γενικά δεν ήξερε τι σχέδια είχαν και ποια θα ήταν η τύχη όσων είχαν συλληφθεί.
Πολλά μέλη και στελέχη του Κόμματος, παρά το γεγονός ότι δε ζούσαν κομματική ζωή, ήταν αφοσιωμένοι αγωνιστές, έμπειροι, ατσαλωμένοι, προετοιμασμένοι και αποφασισμένοι για τη δυσκολία. Δε χρειάστηκε δεύτερη απόφαση για τη στάση που έπρεπε να κρατήσουν μπροστά στους νέους διωγμούς, τις εξορίες, τις φυλακές, τις συνθήκες παρανομίας. Ασυμβίβαστος αγώνας και αγωνιστική αισιοδοξία ότι στο τέλος θα βγουν νικητές και δικαιωμένοι.
Οι συλλήψεις δε σταμάτησαν μετά τις πρώτες ημέρες. Συνεχίστηκαν και τα επόμενα χρόνια ως το τέλος της χούντας.
Μόνο που τώρα προσπαθούσαν πιο οργανωμένα στα αστυνομικά τμήματα να «σπάσουν» όσους έπιαναν και να μην τους στείλουν εξορία. Αρκετούς έστειλαν στα έκτακτα στρατοδικεία και από εκεί στις φυλακές.
Ποια ήταν η τύχη των συλληφθέντων;
Συγκεντρώθηκαν σε διάφορα σημεία, όπως προαναφέρθηκε, και από εκεί με αρματαγωγά κατέληξαν στη Γιούρα, όπου μετά από αγώνες μεταφέρθηκαν ύστερα από μερικούς μήνες σε κατοικημένο νησί, στη Λέρο (700 κρατούμενοι, 14 Σεπτέμβρη 1967).
Στην Αθήνα, όπου ένα μεγάλο μέρος τους συγκεντρώθηκε στον Ιππόδρομο, διαδραματίστηκαν τα εξής:
Σκότωσαν τον Παναγιώτη Ελή, εν ψυχρώ, προκειμένου να δημιουργήσουν κλίμα φόβου και καθυπόταξης.
Υποχρέωσαν την ίδια στιγμή ένα ηγετικό στέλεχος της ΕΔΑ - ήταν και μέλος της ΚΕ του Κόμματος, το οποίο αργότερα αποχώρησε από το Κόμμα - να τρέχει γύρω - γύρω στον Ιππόδρομο.
Στάση απαράδεκτη. Δεν έπρεπε να κάνει ούτε βήμα. Μπροστά στους συγκρατούμενούς του έπρεπε να είναι ακλόνητος έστω και αν αυτό στοίχιζε τη ζωή του.
Σε παρόμοιες περιστάσεις έχει μεγάλη σημασία η στάση ηγετικών στελεχών.
Για να συντηρούν κλίμα πανικού και υποχώρησης, μετέφεραν αρκετούς οι οποίοι είχαν κάνει δήλωση με τη σύλληψή τους. Τέτοιους δηλωσίες τούς έστειλαν μέχρι τη Γιούρα για να συνεχίσουν να πιέζουν τους υπολοίπους. Στην πορεία τους άφησαν. Στη διάρκεια της εξορίας έκαναν και ορισμένοι άλλοι υποχωρήσεις, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία κράτησε αγωνιστική στάση απέναντι στη χούντα.
Σε ατομικό επίπεδο, πίεση για αποκήρυξη των ιδεών του Κόμματος, του ίδιου του Κόμματος. Υπόσχεση για εγκατάλειψη του αγώνα, υποταγή στους αντιλαϊκούς νόμους καταστολής και αποκήρυξη ακόμα και μελών της οικογένειας. Σκοπός ήταν να τσακίζουν και να εξουθενώνουν αγωνιστικά καθέναν που έπεφτε στα χέρια των διωκτικών αρχών, μέχρι και να τον μετατρέψουν σε όργανό τους.
Αυτές οι μέθοδοι αποτελούν μακρόχρονη παράδοση του αστικού κράτους στην προσπάθεια να κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα των κομμουνιστών. Οι αστικοί κρατικοί μηχανισμοί είχαν συγκεντρώσει μεγάλη πείρα τα προηγούμενα χρόνια από την αντικομμουνιστική δράση τους και στην περίοδο της χούντας την αξιοποίησαν εκτεταμένα. Σε κάθε σύλληψη εφάρμοζαν και ανάλογη τακτική. Αρχιζαν από νουθεσίες, περνούσαν στις απειλές και τέλος στα βασανιστήρια. Παλιότερα έφταναν ως την εκτέλεση.
Η πίεση για δήλωση δεν αφορούσε μόνο τα πρόσωπα, αλλά εκδηλωνόταν και στο ίδιο το Κόμμα. Να αποκηρύξει τους σκοπούς του, την επαναστατική γραμμή πάλης, να υποχωρήσει στα όρια της αστικής πολιτικής νομιμότητας. Μαζί με αυτό το στόχο πηγαίνει και ο στόχος να συντριβεί η επαναστατική ιδεολογική ηθική υπόσταση του ΚΚΕ.
Είναι πλούσια η εμπειρία, όπως αυτή καταγράφηκε στην περίοδο της χούντας. Πολλοί που πιάστηκαν έζησαν πρωτόγνωρες καταστάσεις. Στη διάρκεια της χούντας πιάστηκαν χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους και πολλοί που δεν ήταν κομμουνιστές. Μπήκαν στον αγώνα από αντίθεση στη χούντα και διάθεση να αγωνιστούν. Οσοι πιάνονταν, περνούσαν από ανάκριση. Σκοπός των διωκτικών αρχών ήταν να χτυπήσουν τις παράνομες οργανώσεις, να διαλύσουν την παράνομη δράση. Επομένως, επεδίωκαν να μάθουν για πρόσωπα και πράγματα, ενώ η όλη στάση και οι ενέργειές τους αποσκοπούσαν στη διαμόρφωση κλίματος παντοδυναμίας.
Κάθε σύλληψη ήταν και μια ιδιαίτερη κατάσταση και είχε την ανάλογη μεταχείριση. Στις συνθήκες εκείνες υπήρχε ένας μεγάλος μηχανισμός παρακολούθησης και συλλογής πληροφοριών, ειδικοί μηχανισμοί ανάκρισης και ομάδες εκπαιδευμένες σε βασανιστήρια. Για κάθε έναν που πιανόταν δημιουργούσαν ένα περιβάλλον φόβου, τρόμου, ψυχολογία υποταγής. Δούλευαν επιστημονικά. Σε πρώτη φάση προσπαθούσαν να σπάσουν με το φόβο όσους έπιαναν, χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα, ανάλογα με την περίπτωση, για να αποσπάσουν πληροφορίες. Στη συνέχεια, περνούσαν σε βασανιστήρια, εφόσον δεν απέδιδε η ψυχολογική πίεση. Πολλοί είναι αυτοί που άντεξαν ως το τέλος, αλλά και πολλοί που έσπασαν.
Αντεξαν όσοι ήταν προετοιμασμένοι και αποφασισμένοι και είχαν σταθερή τακτική. Ανάμεσά τους παιδιά και κοπέλες που περνούσαν για πρώτη φορά την πόρτα της Ασφάλειας.
Τι σημαίνει όταν λέμε τακτική;
Εκεί πρέπει να έχει συνειδητοποιήσει ο καθένας ότι είναι μόνος του, αβοήθητος, χωρίς στήριγμα, απέναντι σε οργανωμένες δυνάμεις του αντιπάλου που έχουν τακτική και σχέδιο εναντίον του. Πράγμα που σημαίνει αυτοσυγκέντρωση, πλήρη επαγρύπνηση, καμιά χαλάρωση και απόφαση να βγεις νικητής.
Πρέπει να 'χεις τη δική σου τακτική, τη δική σου άμυνα απέναντι στην τακτική και τα σχέδια του αντιπάλου, με στόχο πάντα να βγεις νικητής. Και αν είσαι έτσι αποφασισμένος, θα βγεις νικητής.
Στη διαδικασία της ανάκρισης χρησιμοποιούσαν διάφορα τεχνάσματα και τακτικές. Μπορεί να έφερναν στοιχεία που κάποιος άλλος ίσως να έδωσε, τα οποία να ήταν πραγματικά. Μπορεί να σκηνοθετούσαν αντιπαράθεση του ανακρινόμενου με αυτόν που έδωσε τα στοιχεία. Μπορεί να έδιναν παραπλανητικές πληροφορίες. Μπορεί να σκηνοθετούσαν συναντήσεις του ανακρινόμενου με συγγενικά του πρόσωπα (πατέρα, μάνα, παιδί), μπορεί να έβαζαν στο ίδιο κελί δικό τους άνθρωπο και να τον παρουσίαζαν σαν συναγωνιστή, διάφορα τέτοια τεχνάσματα.
Οσοι επιχείρησαν να ξεγελάσουν την Ασφάλεια με ψέματα, όσοι επιχείρησαν να δώσουν «ανώδυνες» πληροφορίες, βρέθηκαν σε χειρότερη θέση, σε μεγαλύτερη πίεση.
Η μόνη αποτελεσματική είναι η τακτική καμιάς υποχώρησης, καμιάς αποδοχής κατηγορίας, οτιδήποτε και αν λένε, καμιά συζήτηση με τα όργανα δίωξης. Δε δίνουμε ονόματα, δε λέμε μια κουβέντα, απαντάμε ξερά: «όχι, δε σας απαντάω, κάντε ό,τι θέλετε».
Αυτή είναι η μόνη στάση που επιτρέπει να βγει ο καθένας αγωνιστικά από τα χέρια των βασανιστών του.
Και αυτό είναι το πιο σημαντικό συμπέρασμα. Ο αγωνιστής αντέχει. Ο φόβος είναι που γονατίζει και όχι ο πόνος από τα βασανιστήρια. Ζωντανή απόδειξη είναι το γεγονός ότι αρκετοί έσπασαν χωρίς να φάνε ούτε ένα χαστούκι.
Και πώς ξεπερνάμε αυτό το φόβο; γιατί πάντα υπάρχει. Με την απόφαση ότι θα βγεις νικητής. Με την απόφαση «κάντε ό,τι θέλετε, δεν υποχωρώ, δεν κάνω βήμα πίσω». Ξεπερνώντας και την ιδέα του θανάτου. Μόνον έτσι. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν έχεις νικήσει τον αντίπαλο. Είναι χιλιάδες αυτοί που τα έβγαλαν πέρα και παιδιά που δεν είχαν περάσει ποτέ πριν την πόρτα της Ασφάλειας, που δεν ήξεραν τι σημαίνει κρατητήριο και όμως τα έβγαλαν πέρα παλικαρίσια γιατί ο αγωνιστής έχει μεγάλες δυνάμεις.
Για τα περί «γενιάς του Πολυτεχνείου»
Τα δυο τελευταία χρόνια, με την όξυνση της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στη χώρας μας, η αρθρογραφία και οι αναλύσεις των αστών με αφορμή την επέτειο του Πολυτεχνείου, επικεντρώνουν σ' αυτό που έχουν βαφτίσει «γενιά του Πολυτεχνείου», η οποία τάχα «μας πρόδωσε», «μας απογοήτευσε», «ευθύνεται για την τωρινή κατάντια της χώρας»...
Πρόκειται για κρίσεις που πολύ έντονα πέρσι εκφράζονταν από γραφίδες που πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ, που είχαν το βλέμμα στραμμένο έντονα στην αναμόρφωση του πολιτικού σκηνικού και της σοσιαλδημοκρατίας με «υλικά» από το ΠΑΣΟΚ και αλλού, ενώ τα ίδια ιδεολογήματα αναμασά σήμερα με λίγο διαφορετική φρασεολογία και η Χρυσή Αυγή.
Εχει σημασία να σημειώσουμε ότι οι υπεραπλουστεύσεις περί γενιάς που «χάθηκε», που «πρόδωσε» ή που «φταίει» δεν έχουν βάση.
Γιατί πολύ απλά, η λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου» (όπως και κάθε άλλη, εξάλλου) δεν είναι ενιαία, δεν έχει ενιαία πολιτικά χαρακτηριστικά.
Το γεγονός ότι μια γενιά σημαδεύτηκε από έναν ξεσηκωμό του λαού και της νεολαίας και βαφτίστηκε από αυτόν, δε σημαίνει ότι αποκτά ενιαία πολιτική ταυτότητα!
Πόσο μάλλον που ούτε καν τότε, την περίοδο του αντιδικτατορικού αγώνα και της κορύφωσής του, δεν είχε ως «γενιά» μία κοινή πολιτική κατεύθυνση και στόχους, αλλά στους κόλπους αυτού του αγώνα αναπτύσσονταν έντονη ιδεολογική και πολιτική διαπάλη. Συνήθως, μιλούν για «γενιά του Πολυτεχνείου» και η σκέψη κάνει συνειρμούς με συγκεκριμένα γνωστά πρόσωπα που είχαν συμμετοχή στον αντιδικτατορικό αγώνα, την οποία «εξαργύρωσαν» ποικιλοτρόπως, ως έδειξε η μετέπειτα «πολιτική καριέρα τους». Είναι προφανές ότι αυτό δεν χαρακτηρίζει μια ολόκληρη γενιά.
Αρα, οι αναλύσεις περί της «γενιάς του Πολυτεχνείου» που έδρεψε τους καρπούς της δεκαετίας του '80 και αυτή ευθύνεται για τη σημερινή κρίση, είναι απλουστεύσεις που θίγουν βάναυσα χιλιάδες αγωνιστές εκείνης της περιόδου, ενώ δημιουργούν ενοχές στο σύνολο του λαού μας για τις κατακτήσεις που είχε το κίνημα πριν τρεις δεκαετίες
(κάτω και από έναν ευνοϊκότερο παγκόσμιο συσχετισμό δύναμης).
Υπήρξαν και τμήματα εκείνης της γενιάς, με συμμετοχή ακόμα - ακόμα στον αντιδικτατορικό αγώνα, που ενσωματώθηκαν και συμβιβάστηκαν στην πορεία;
Αναμφισβήτητα υπήρξαν!
Και δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς:
Αυτοί που τότε πάλευαν για μια αστικοδημοκρατική αλλαγή και μόνο, στη συνέχεια ενσωματώθηκαν στην αστική δημοκρατία που προέκυψε.
Δεν μπορεί να ξενίζει ή να απογοητεύει η στάση αυτών των δυνάμεων σήμερα, επειδή οι αστικές κυβερνήσεις αναγκάζονται από την καπιταλιστική κρίση να δείξουν ένα πιο σκληρό και αποκρουστικό πρόσωπο απ' ό,τι παλιότερα!
Ούτε επίσης κάποιων άλλων που τότε πίστευαν ότι μπορεί εύκολα να έλθει η ανατροπή του συστήματος, το πίστευαν όμως από μικροαστική σκοπιά και στην πορεία ακριβώς γι' αυτό εγκατέλειψαν τον αγώνα, ενσωματώθηκαν.
Η ταξική πάλη έχει και ναυάγια...
Ομως τα ναυάγια της ταξικής πάλης δεν μπορούν να χαρακτηρίζουν το σύνολο του αντιδικτατορικού αγώνα (ή να τον αμαυρώσουν και να τον υποβαθμίσουν όπως θα ήθελε η Χρυσή Αυγή).
Το ΚΚΕ, στον αντίποδα όλων των παραπάνω, ούτε τη δεκαετία του '70 ούτε σήμερα έχει αυταπάτες. Δεν έχουμε αυταπάτες ότι αλλάζει η σχέση εκμετάλλευσης, με την αλλαγή μορφής του αστικού πολιτικού συστήματος, αλλαγή μορφής διακυβέρνησης, που επιλέγει σε κάθε ιστορική φάση να χρησιμοποιήσει η αστική εξουσία. Γι' αυτό και βάζουμε στο στόχαστρο αυτή την ίδια την αστική εξουσία, ανεξάρτητα από τις μεταμορφώσεις της, όσο σκληρές ή ηπιότερες κι αν είναι αυτές. Αυτό είναι και το νόημα του Πολυτεχνείου για την εργατική τάξη και το λαό σήμερα. Πάλη για την εργατική, τη λαϊκή εξουσία.
Παραπομπές:
1. Τα στοιχεία για την ανάπτυξη της αντιδικτατορικής πάλης από την Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ «Για τα γεγονότα του Νοέμβρη 1973 - Εκθεση και συμπεράσματα. Εκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ».
2. Αποσπάσματα ομιλίας του Δημήτρη Γόντικα, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, σε εκδήλωση της ΚΟ Αθήνας με θέμα: «Η δράση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ενάντια στη δικτατορία και η συμβολή τους στην οργάνωση του λαού».
